مدت‌هاست که آمارهای رسمی و البته آنچه در بازار می‌گذرد، بیانگر روند افزایشی قیمت برنج اعم از داخلی و خارجی است؛ به طوری که گاها تا ۱۰۰ درصد و بالاتر نیز رشد قیمت آن ثبت شده است. طی ماه‌های اخیر از سرعت رشد قیمت برنج در مقاطعی کاسته شده اما به هر صورت روند همچنان افزایشی پیش می‌رود.

    افزایش 42 و 38 درصدی برنج ایرانی و خارجی
بررسی آماری که اخیرا مرکز آمار ایران در رابطه با متوسط قیمت اقلام خوراکی اعلام کرده بود در رابطه با برنج نشان می‌دهد که هر کیلو برنج ایرانی در مردادماه امسال به طور متوسط ۳۸ هزار و ۶۰۰ تومان فروش رفته اما این کالا تا ۴۶ هزار و ۵۰۰ تومان هم قیمت خورده است، در حالی که در مرداد ماه پارسال هر کیلو برنج ایرانی به طور متوسط حدود ۲۷ هزار تومان قیمت داشت و در تیرماه امسال به ۳۷ هزار و ۳۳۰۰ تومان رسیده بود. براین اساس، برنج ایرانی در مقایسه با سال گذشته ۴۲.۹ و نسبت به تیرماه ۳.۴ درصد گران شده است.
اما در مورد برنج خارجی که عمده افزایش قیمت آن از زمان حذف ارز ۴۲۰۰ تومان از این کالا شروع و ادامه‌دار شد آمار از این حکایت دارد که هر کیلو در مردادماه سال گذشته به طور متوسط حدود ۱۸ هزار و ۱۰۰ تومان بوده ولی در تیرماه امسال ۲۴ هزار و ۸۰۰ تومان و در مردادماه به
 ۲۵ هزار و ۱۰۰ تومان رسیده است،  برنج وارداتی تا کیلویی ۳۰ هزار و ۸۰۰ تومان هم فروش رفته است. براین اساس، افزایش قیمت برنج خارجی نسبت به تیرماه ۱.۳ و در مقایسه با مرداد ماه پارسال ۳۸.۷ درصد است.
کارشناسان کاهش سطح زیر کشت برنج‌های کیفی، افزایش هزینه‌های تمام شده تولید، محدودیت واردات برنج، جولان دلالان و عدم نظارت بر بازار خرده‌فروشی و افزایش قیمت ارز را از دلایل گرانی برنج در هفته های اخیر اعلام می کنند. 

    کاهش سطح تولید برنج
کاهش سطح تولید برنج به دلیل خشکسالی یکی از دلایل افزایش تورم برنج عنوان می شود.  طبق گزارش ها امسال ٧٠‌درصد کشت برنج، اختصاص به ارقام پرمحصول داشته و حدود ٣٠ درصد آن مربوط به ارقام کیفی و محلی بوده است. 
آمار‌ها نشان می‌دهد که سالیانه ۳ میلیون تن برنج در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد که سال گذشته ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار تن از این میزان در داخل تولید شد. امسال به سبب شرایط خشکسالی و کم بارشی پیش بینی می‌شود که تولید به ۲ میلیون تا ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن برسد.
همچنین افزایش هزینه های تولید نیز از دیگر دلایل رشد قیمت برنج است. البته اهمیت این مساله در گرانی به میزان کاهش عرضه برنج نیست. علی اکبریان، عضو هیأت‌مدیره انجمن برنج ایران در این خصوص با اشاره به افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تولید گفت: هزینه‌های تولید برای کشاورزان بسیار بالا رفته است، دولت باید به کشاورزان در تأمین نهاده از جمله سم و کود کمک کند اما متأسفانه امسال این اتفاق نیفتاد و کشاورزان مجبور شدند این نهاده‌ها را از بازار آزاد با قیمت‌های بسیار بالا تأمین کنند.
 این فعال بخش خصوصی با اشاره به اینکه حدود ۷ ماه قبل کشاورزان سر شالی‌ها داد و بیداد می‌کردند که با کمبود نهاده مواجه هستیم، اضافه کرد: آن زمان کسی به گفته‌های کشاورزان و نیازهای آنان توجه نکرد.  اکبریان با اشاره به اینکه کشاورزان اگر به کارگری رو آورند، درآمد بیشتری خواهند داشت، افزود: علاوه بر قیمت نهاده‌های تولید، دستمزد کارگران و اجاره زمین نیز افزایش چشمگیری داشته است.

    محموله‌های بلاتکلیف برنج وارداتی
در رابطه با واردات برنج گفتنی است که اکنون دوره ممنوعیت فصلی است که از ابتدای مردادماه آغاز شده و تا آبان‌ماه ادامه دارد، با این حال در این مدت با توجه به کاهش ذخائر برنج و افت ۶۹ درصدی واردات در سال جاری  و اهمیت تنظیم بازار مقرر شد که ممنوعیت فصلی اجرا شود ولی برای برنج‌هایی که تا قبل از ۳۱ مردادماه قبض انبار و یا تاریخ ورود آنها به گمرک و بنادر ثبت شده در صورت داشتن ثبت سفارش ترخیص شود.
با این وجود قبل از ممنوعیت، حدود ۱۰ کشتی حاوی برنج از کشورهای مبدأ به سمت بنادر ایران حرکت کرده بودند و با اینکه بخشی از آنها تا ۳۱ تیرماه به ایران رسیدند، اما قبض انبار و تاریخ ورود بعد از این تاریخ صادر شده بود و گرچه صاحبان کالا درخواست داشتند که این محموله‌ها ترخیص شود ولی در هر صورت با وجود مکاتباتی که بین دستگاه‌های ذیربط از جمله گمرک، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفت هنوز توافقی در مورد تعیین تکلیف برنج‌های وارداتی در بنادر صورت نگرفته است.

    نرخ عادلانه برنج ایرانی و خارجی!
"عدم نظارت بر بازار مهم‌ترین دلیل این افزایش قیمت بی‌رویه است." این جمله نایب‌رئیس انجمن برنج در خصوص علت گرانی برج است.  اکبریان گفت: امسال تولید پرمحصول برنج در شمال خوب بوده و کشاورزان برنج را با قیمت بالا نمی‌فروشند بلکه حباب کاذب قیمتی توسط دلالان به وجود می‌آید.  اکبریان ادامه داد: در یک ماهه نخست برداشت، دلال و واسطه پس از خرید محصول اقدام به ذخیره سازی، احتکار در انبار‌ها و سپس عرضه با قیمت‌های بالا در بازار می‌کنند که این چالش در دیگر بخش‌های کشاورزی هم وجود دارد.  نایب رییس انجمن برنج با اشاره به اینکه ۱۲۰۰ واحد شالیکوبی در مازندران تعیین کننده قیمت برنج در استان‌های شمالی هستند، تصریح کرد: در حال حاضر قیمت هر کیلو برنج در استان‌های شمالی ۲۸ تا ۳۰ هزار تومان است که با احتساب هزینه حمل و سود خرده فروش حداکثر ۳۲ هزار تومان باید عرضه شود.
دبیر انجمن برنج ایران نیز کمبود نظارت را از دلایل گرانی برنج عنوان کرد. جمیل علیزاده‌شایق گفت: اول آنکه برنج نیز مانند سایر کالاها با روند عمومی تورم افزایش قیمت داشته است و حتی افزایش قیمت برنج داخلی کمتر از بسیاری از اقلام خوراکی دیگر بوده و کشاورزان و تولیدکنندگان برنج حتی نسبت به سایر تولیدکنندگان ضرر بیشتری نیز متحمل شده‌اند. نکته‌ مهم اما اینجا افزایش بی‌رویه و فزاینده قیمت برنج وارداتی است و این مساله باید مورد بررسی قرار گیرد. قیمت جهانی برنج هندی تنی ۵۰۰ دلار است. اگر فرض بگیریم که واردکنندگان با ارز دولتی وارد نکنند و با ارز آزاد واردات را انجام می‌دهند، قیمت تمام شده هر کیلو برنج حدود ۱۵ هزار تومان خواهد شد، سوال این است که چطور این برنج ۱۵ هزار تومانی، کیلویی ۳۰ یا حتی بیشتر به فروش می‌رسد؟
وی افزود: متاسفانه هیچ نظارتی روی قیمت برنج انجام نمی‌شود. نظارت روی برنج ایرانی کار مشکلی است چرا که عوامل گوناگونی وجود دارد و نمی‌توان قیمت ادعایی تولیدکننده را رد یا ثابت کرد و دولت هم در سال‌های گذشته نتوانسته است قیمت برنج داخلی را مشخص کند اما برنج خارجی که اینطور نیست؛ همه قیمت‌های جهانی مشخص است و براحتی می‌توان به قیمت تمام‌شده برنج وارداتی پی برد.
همچنین گفته می شود افزایش نرخ دلار نیز از دیگر موارد تاثیرگذار بر گرانی برنج بوده است. در هر صورت آنچه نگران کننده است حذف تدریجی این کالای اساسی پرمصرف و سنتی از سفره خانوارهای ایرانی است. ضروری است تا دستگاه های سیاستگذار، با شناسایی عوامل ذکر شده در جهت تعادل قیمت این کالای اساسی اقدامات لازم را انجام دهند.